Wij gingen Buurten bij Copernikkel, een actief en energiek bewonersbedrijf met wel veertien initiatieven die elkaar versterken en de buurt mooier maken.
Copernikkel is een plek vol inspiratie, enthousiasme en warmte. Bij aankomst werden we verwelkomd door Suzanne van Hees, coördinator van Copernikkel. Ze vertelde ons hoe de wijk ooit op de nominatie stond om gesloopt te worden. Maar door de inzet van de wijkraad en bewoners, werd de sloop van de baan geveegd en ontstond er een prachtige plek vol mogelijkheden.
Wij gingen langs De Boschveld Wereldkeuken, waar heerlijke gerechten uit verschillende culturen worden bereid, De Wereldtuin, een stuk groen in de buurt, de inloopkamer, waar iedereen kan aankloppen voor een praatje of een luisterend oor en de naaimeet-up, waar we verschillende vrijwilligers spraken. Hun enthousiasme was aanstekelijk en het was inspirerend om te horen hoeveel vreugde en persoonlijke voldoening ze halen uit hun bijdrage aan de buurt.
Ook een keer een kijkje nemen bij een bewonersbedrijf? Neem een kijkje in onze agenda voor komende edities in Groningen en Rotterdam: https://lnkd.in/e7cz3Yr9
Ondernemen met je Buurt helpt ondernemende bewonerscollectieven nog meer impact te maken in hun eigen buurt. Dat doen we onder andere door het organiseren van trainingen. Recent sloten we het programma ‘Daag je gemeente uit’ af. Na verschillende bijeenkomsten over de werking van gemeente, onderhandelen en het maken van een goede pitch, mochten de deelnemers uiteindelijk pitchen bij een ‘echte wethouder’. Rik van Niejenhuis, wethouder van de gemeente Groningen, ontving de deelnemers van het programma en voorzag ze van feedback om hun pitch nog verder te verbeteren en in hun eigen gemeente het bestuur om ver te blazen met hun plannen en toegevoegde waarde.
Tips voor succes
Ga niet direct en rechtstreeks naar de wethouder maar eerst naar de ambtenaren. Zij moeten uiteindelijk met de uitvoering van het besluit van de wethouder aan de slag. Presenteer geen plan in beton, maar vraag of ze mee willen denken? Ambtenaren weten welke doelen het gemeentebestuur heeft. Ze kunnen helpen jouw aanbod en de gemeentedoelen dichterbij elkaar te brengen.
Vraag jezelf af: “Heb je de gemeente echt nodig?“ Kijk eens kritisch naar die vraag. Misschien is het wel interessanter om met andere partners te werken aan de uitvoering van je plannen. Denk bijvoorbeeld aan het vinden van een plek. Weet dat grond schaars is. Ook voor de gemeente heeft grond dus veel waarde. Niet persé altijd economisch, maar je kan het maar 1x ergens voor inzetten. Ben je op zoek naar een plek? Ga dan ook in gesprek met andere (grond)eigenaren.
Een Coalitieakkoord is vooral een verzameling van voornemens van de partijen in de coalitie. Vraag hoe het er op de voor jullie relevante punten voor staat. Dat kan ook een vertrekpunt zijn om plannen te maken.
Ondernemende bewoners zijn een kei in problemen en uitdagingen op meerdere domeinen slim aan elkaar te verbinden. In de ambtelijke organisatie is dat soms lastig. Heb je een project of idee dat meerdere beleidsdomeinen beslaat, maak een keuze waar je op insteekt. Dat betekent niet dat je die slimme combi niet moet benoemen. Ga er slim mee om. Laat de ambtenaren met je mee denken. Kijk eens of het lukt om mensen van de verschillende domeinen tegelijk aan tafel kunt krijgen en samen te ontdekken waar raakvlakken liggen.
In de gemeente Groningen heeft een idee vanuit de wijk zelf de voorkeur. Dat biedt kansen voor bewonersinitiatieven ten opzichte van een externe partij. Zorg dat je als bewoners professioneel overkomt en maak tegelijk duidelijk dat je geen commerciële partij bent. Laat ook zien hoe je met het verdiende geld ook weer impact maakt in de wijk.
Zet jezelf neer als bottom-up-club niet als vrijwilligers club. Een klein verschil in benadering, maar het maakt een groot verschil in hoe er tegen je aan wordt gekeken.
Soms heb je al best een verleden met de gemeente. Staat er ‘oud zeer’ in de weg? Zorg dat je dat eerst uitpraat voordat je verder gaat. Hetzelfde geldt voor eventuele kritiek die je op gemeente of ambtenaar hebt of hoe jij vindt dat een gemeente zou moeten werken. Dat is nu niet relevant. Het gaat nu om jouw aanbod als bewonersinitiatief en de kans die je ziet om in samenwerking met de gemeente impact te maken in de buurt.
Laat je ervaringen voor je spreken. Juist wat jullie nu al doen, laat zien hoe professioneel jullie al zijn. Sta daarvoor. Ervaringsdeskundigheid is een actueel onderwerp in deze tijd. Maak er gebruik van.
Maak in een gesprek snel duidelijk wat je van je gesprekspartner wilt. Het praat makkelijker als de verwachtingen duidelijk zijn. Daarna is er tijd om toe te lichten wat je doet, wie je bent en wat je toegevoegde waarde is.
Als het lastig wordt en je komt niet verder, zorg dat er positief over je geschreven wordt in de media. En ga uiteindelijk met de politieke fractie in gesprek als je er niet uitkomt.
Doe ook mee met Ondernemen met je Buurt
Vond je dit een waardevol artikel? We delen regelmatig de kennis die we op doen tijdens bijeenkomsten. Blijf op de hoogte en volg ons op de socials. Wil je zelf een keer meedoen aan een bijeenkomst of training? Houd dan onze agenda in de gaten.
Op 22 juni kwamen beleidsmakers en bewonersbedrijven bij elkaar om het te hebben over duurzame financiering van bewonersbedrijven. Initiatiefnemers die bewonersbedrijven aansturen zijn in staat tegen de stroom in te zwemmen, zoals een zalm die de rivier opzwemt om te paaien en eitjes te leggen. Als ze proberen hun projecten in te bedden strandden ze echter bijna altijd in het verkokerd beleidsveld. We wisten al dat beide partijen een stap voorwaarts willen en moeten zetten: geen tijdelijke potjes meer maar structurele vormen van financiering ten behoeve van de maatschappelijke impact die bewonersbedrijven maken. Hoe gaat dat in de praktijk?
Op weg naar integrale financiering in Groningen
Bij SportCentrum Noord wordt gewerkt om sport en bewegen toegankelijk te maken voor iedereen in de buurt. In 2020 zijn ze door de Gemeente Groningen uitgedaagd om een wijkbedrijf te worden en inmiddels fungeren ze, als sportcentrum, als spil in de wijk. Gezondheid is het middel voor verbinding in de wijk, zo hebben ze naast sportgelegenheden ook een ontmoetingsruimte en plek voor bewoners om te koken. Initiatiefneemster Agnes Groen ziet graag meer (h)erkenning van het belang van duurzame financiering van bewonersbedrijven vanuit de gemeente. Ze is nu om de twee jaar bezig om een nieuwe subsidieaanvraag in te dienen.
“Bij SportCentrum Noord werken we veel meer integraal dan ze bij de gemeente doen” – Agnes Groen, SportCentrum Noord
Aansluitend was Floor Koops van de Gemeente Groningen aanwezig om het perspectief vanuit de beleidskant op het verhaal van Sportcentrum Noord te geven. Ze roemt het feit dat Sportcentrum Noord niet wacht op de gemeente voordat ze aan de slag gaan. Vanuit de Gemeente Groningen is er nog geen beleid op bewonersbedrijven. Door middel van een onderzoek heeft de gemeente de impact van verschillende bewonersbedrijven in kaart gebracht. Uit het onderzoek kwamen een aantal aanbevelingen:
1. Plaats geen kader om bewonersbedrijven, maar om maatschappelijke doelen en stel jezelf de vraag welke rol bewonersbedrijven kunnen vervullen in het realiseren van die doelen.
2. Pas de financiering voor bewonersbedrijven aan door een integraal budget te maken met een aparte projectleider die daarvoor verantwoordelijk is.
3. Zorg voor de huidige bewonersbedrijven voor een financiering van een langere periode dan vier jaar.
“Binnen de gemeente hebben we voor verschillende thema’s verschillende budgetten. We gaan aan de slag met de aanbevelingen vanuit het onderzoek om financiering integraler te maken en zo beter aan te kunnen sluiten op bewonersbedrijven” – Floor Koops, Gemeente Groningen
Gemeente Leeuwarden ziet het belang van bewonersbedrijven
Tessa Mahmoud was al jaren actief voor de wijkvereniging in de Vrijheidswijk. Soms wel zestig uur per week. Samen met opbouwwerker Auck Busman wilde ze een bewonersbedrijf opzetten en de Gemeente Leeuwarden zag het belang hiervan. Tessa’s inzet werd dan ook beloond met een betaalde baan als wijkbeheerder. Binnen een halfjaar kreeg ze 35 bewoners op de been om de wijk leefbaarder te maken, die allen een vrijwilligersvergoeding krijgen. Auck Busman ziet dat je via een bewonersbedrijf mensen vooruithelpt en steunt in hun eigen ontwikkeling. “Dat gevoel dat je ertoe doet is zo belangrijk. Het principe van bewonersbedrijven wordt over het algemeen nog erg onderschat.”
Resultaatfinanciering als oplossing in Leeuwarden Oost
Binnen Leeuwarden Oost ligt een opgave om de grote armoede, die helaas nog veel van generatie op generatie wordt doorgegeven, te doorbreken. Dit doen ze in een 20-jarig programma samen met 50 partners en met bewoners. Marloes Schreur (programmadirecteur Leeuwarden Oost) gelooft in het investeren in bewonersbedrijven. Ze ziet in dat continuïteit cruciaal is, mede daarom komen ze nu met de pilot resultaatfinanciering.
Iri Oosting (Projectleider Resultaatfinanciering) vertelt dat het doel is om de subsidie carrousel te doorbreken, sociaal ondernemers meer perspectief te bieden en grootschalige samenwerkingen op te zetten. Resultaatfinanciering is financiering op basis van resultaatafspraken waarbij in deze pilot bewoners mede bepalen wat het resultaat is en of een resultaat wel of niet is behaald. Het resultaatfonds bestaat uit publieke en private middelen, in dit geval uit de Gemeente Leeuwarden Oost en het FNO.
“We willen een ontschotte pot met geld met een structurele dekkingsvorm die niet opdroogt.” – Iri Oosting – Leeuwarden Oost
Wijkbedrijf het Bilgaard is een van de deelnemers aan de pilot. Zij zijn een echte pionier op het gebied van bewonersbedrijven en hebben goed contact met de gemeente. Onder leiding van Dick Bootsma doet het wijkbedrijf sinds haar oprichting in 2014 steeds meer voor de wijk: van groenonderhoud tot leefbaarheidsprojecten. 142 wijkbewoners verrichten als vrijwilliger werkzaamheden die de wijk leefbaarder maken. Velen stromen door naar werk, en gaan op welzijnsniveau vooruit. Een opvallend, zeer mooi getal dat symbolisch is voor de betrokkenheid van bewoners bij het wijkbedrijf en vice versa.
Een oplossing zoeken binnen de Europese wet- en regelgeving
Jan Feenstra is Coördinator Werk en Bewonersparticipatie en geeft aan dat ze binnen de Gemeente Leeuwarden opzoek zijn gegaan naar manieren voor duurzame financiering voor bewonersbedrijven door te kijken naar regels binnen Europese wet- en regelgeving over aanbesteden. Iris Meester de Vries is strategisch inkoopadviseur en legt uit hoe het helpt om vaker vanuit het sociale domein te denken. “Bij sociale diensten mag je bijvoorbeeld drie keer zoveel uitgeven voordat je te maken krijgt met Europese wet- en regelgeving omtrent aanbesteden ten opzichte van groenonderhoud.” Door het perspectief meer op de mensen te richten hebben ze binnen de gemeente zo dus een weg gevonden om bewonersbedrijven op financieel gebied beter te kunnen helpen.
“De focus zat eerst op het zwerfaval en nu op het leren. Door het aanvliegen vanuit participatieplekken krijg je een andere juridische constructie” – Iris Meester de Vries, Gemeente Leeuwarden
De weg naar duurzame financiering is ingeslagen
Annelies Brandsma vanuit Stichting Welzijn op Dorpse Schaal sloot de dag af met de positieve boodschap dat ze na het opbouwen van goede contacten met de gemeente een toekenning kreeg voor een structurele subsidie voor de stichting. De stichting is een vrijwilligersinitiatief dat zich inzet voor het welzijn van het dorp Oldeberkoop en haar directe omgeving. Het blijft bij de subsidie zaak om met de gemeente goede afspraken te maken over wat die structurele subsidie precies inhoudt.
We zagen al met al mooie voorbeelden om te breken met het zalmgedrag. Niet inbedden, niet tegen de stroom in blijven zwemmen (wat zeker in de eerste fase van een initiatief erg succesvol is), maar je financieel instrumentarium aanpassen.
Beleidsmakers laten zien met deze beweging mee te gaan door de weg naar duurzame financiering voor bewonersbedrijven in te slaan. In Groningen gaan ze aan de slag met een afwegingskader en het integraal maken van financiering en in Leeuwarden start een pilot met resultaatfinanciering en vinden ze manieren om beter om te gaan met Europese wet- en regelgeving voor aanbesteden. Beide partijen zien het belang van bewonersbedrijven in en zijn vastberaden om stappen te zetten: weg van de potjes, op naar permanent.
Dit bewonersbedrijf richt zich op het opknappen van woningen, het verbeteren van de omgeving en de sociale binding in de wijk Bilgaard in Leeuwarden. Met als doel energie besparen, comfort verhogen, kosten reduceren en banen realiseren.
Activiteiten voor de buurt Bilgaard
Het activiteitenprogramma is rijk gevuld en bevat bijvoorbeeld taallessen, schildercursussen, kinderdisco’s, ouderengymnastiek, schaakclubs en een kleding repair café. Verder zijn er wekelijks spreekuren van onder andere energiecoaches en de wijkagent en is er uiteraard een buurtkamer die dient als ontmoetingsruimte.
En dat is zeker nog niet alles, het wijkbedrijf heeft namelijk ook nog meerdere projecten zoals een wijk- en kinderrestaurant. Voor het restaurant heeft het wijkbedrijf een tuin aangelegd, die tevens de mogelijkheid biedt om te voorzien in educatie over het kweken en telen van groenten en gezonde voeding.
De organisatie
Het bewonersbedrijf draait op de wijkbewoners: zij worden in de vorm van een serviceteam aangestuurd door de bestaande Wijkvereniging Bilgaard. Daarvoor ontvangen zij een vergoeding en zo kunnen zij zich nuttig maken in de wijk en lonkt het arbeidsperspectief weer. De stichting heeft een bevlogen bestuur – onder leiding van coördinator Dick Bootsma – en met 140 personen een indrukwekkend aantal vrijwilligers!
Verdienmodel van Bilgaard
Eigen inkomsten komen voor het grootste gedeelte uit zaalverhuur. Er is een grote zaal die bijvoorbeeld kan worden gehuurd voor vergaderingen of bijeenkomsten. Ook is er de mogelijkheid om de wijkkoepel af te huren; een ideale locatie voor evenementen zoals verjaardagsfeesten.
Verder komen er inkomsten uit subsidies. Het wijkbedrijf gaat starten met een pilot van Leeuwarden Oost om duurzame financiering voor bewonersbedrijven te realiseren middels resultaatfinanciering.
Meer weten?
Geïnspireerd geraakt door dit prachtige initiatief? Er is hier nog meer informatie over te vinden.
Ondernemen met je Buurt is er voor alle ondernemende bewonersinitiatieven in Nederland. Benieuwd naar ons huidige aanbod aan trainingen en bijeenkomsten? Kijk dan hier.
Vroeg of laat wil óf de gemeente iets van jullie bewonersbedrijf of jullie van de gemeente. Daarom besteden we bij het trainingsprogramma ‘Daag je gemeente uit’ voor bewonersbedrijven veel aandacht aan onderhandelen. We zetten de belangrijkste inzichten voor je op een rij.
Wat onderhandelen is
Volgens Wikipedia is onderhandelen een proces waarmee twee personen of groepen (de partijen) proberen om door middel van voorstellen en tegenvoorstellen tot een overeenkomst te komen. En dan het liefst op zo’n manier dat zoveel mogelijk van je eigen belangen én die van je onderhandelingspartner gerealiseerd kunnen worden. Je verdeelt de lusten én de lasten. Dat klinkt simpel, maar is vaak een processen waarbij meerdere gesprekken nodig zijn.
Vooraf checken
Wanneer je in onderhandeling denkt te gaan met iemand, is het goed om altijd een aantal zaken vooraf te checken:
Zijn de mensen waar ik mee aan tafel zit in positie om bindende afspraken mee te maken?
Wat is het doel van onze gesprekken?
Moet ik emoties aan de orde stellen o.b.v. het vorige gesprek?
Welke grenzen wil ik stellen aan de uitkomsten van deze onderhandeling?
Principes van onderhandelen
Zie de inhoud van de onderhandeling en de relatie met de onderhandelende partij los van elkaar. Je kunt het inhoudelijk met elkaar oneens zijn op een bepaald punt en toch prima met elkaar samenwerken op andere vlakken. Laat een onenigheid in onderhandeling dat niet verstoren.
Zorg dat je jouw verwachtingen duidelijk op tafel legt. Wie heeft de regie? Wat zijn de doelen, wat zijn de stappen, wat doen we als afspraken niet nagekomen worden?
Richt je op de feiten en de bronnen achter die feiten wanneer je over zakelijke onderwerpen zoals prijs onderhandelt. Vraag bijvoorbeeld: “Mag ik vragen waar jouw denkbeeld vandaan komt?”
Focus op elkaars belangen. Probeer posities of standpunten te vermijden, want ze verharden snel. Als je de belangen niet benoemt, worden ze geen onderdeel van de oplossing.
Bedenk samen de opties en neem samen een besluit.
Zoek een balans tussen wat je geeft en krijgt.
Grijp in als het nodig is
Regelmatig gebeurt het dat een onderhandeling wat stroef verloopt, terwijl een onderhandelingsgesprek hét moment kan zijn voor het maken van afspraken. Grijp dus in als je denkt dat dat nodig is. Het is prima om er iets van te zeggen als de tegenpartij maar niet concreet wordt, niet ziet hoe belangrijk iets voor jou is of heel afwachtend in het gesprek zit. Ingrijpen kan dan op verschillende manieren. Hieronder een aantal voorbeelden:
“Ik krijg het beeld dat het niet belangrijk is voor jullie.”
“Wat houdt jullie tegen om voortgang te maken?”
Wat is jouw beeld van een pilot? En stel dat de pilot goed loopt: wat gaan we dan doen? Stel dat het niet goed gaat, wat doen we dan?”
“Wat fijn dat er zoveel energie is en dat ik zoveel enthousiasme merk. Hoe kunnen we dat enthousiasme omzetten in concrete afspraken?”
Verder aanbod
Als jullie bewonersbedrijf behoefte heeft aan kennis, ervaring of advies, dan komt ons aanbod misschien voor jullie als geroepen. Bekijk het hier of stel je vraag via info@ondernemenmetjebuurt.nl.
Een initiatief kan alleen duurzaam zijn, als je als initiatiefnemer ook goed voor jezelf zorgt. Als je zorgt voor je eigen voeding, ontspanning en inspiratie. Daarvoor is het nodig om af en toe even afstand te nemen van de dagelijkse praktijk. En uit te zoomen om met anderen samen te kijken naar je initiatief en jouw rol daarin. Dat is precies waarom we de leiderschapsdag organiseren!
Vorige week deden zeven initiatiefnemers – uit alle hoeken van het land – dit samen met Fiene van Loock. Zij combineert haar ervaring als sociaal ondernemer met haar achtergrond als dialoogbegeleider en coach.
Deelnemers kregen de mogelijkheid om hun eigen casus op te geven die werd besproken in de vorm van intervisie. Het ging bijvoorbeeld over hoe je een goede balans tussen werk en privé vindt, hoe je binnen je initiatief gelijkwaardigheid creëert of hoe je ervoor zorgt dat je taken bij anderen kan neerleggen en zo meer ruimte voor jezelf creëert.
Tips van mede-initiatiefnemers
Er werden verschillende ervaringen met elkaar gedeeld waarna er tips werden gegeven, zoals dat je aandacht moet besteden aan positieve zaken en soms moet snijden in dingen die minder goed gaan. Dit kan met ‘Appreciative Inquiry’ (AI). Dit is de kunst is om op een positief waarderende manier naar mensen te kijken, door kansen en mogelijkheden te zoeken in plaats van problemen. Het is een praktische methode voor persoonlijke en organisatorische verandering.
Opgedane inzichten tijdens de leiderschapsdag
Wat heeft de dag de deelnemers opgeleverd? Eén van de deelnemers zei inzicht te hebben gekregen in hoe je je leiderschapsstijl vormgeeft. Een ander vond het indrukwekkend om te zien hoeveel herkenning van bepaalde zaken waar ze tegenaan liep er was bij andere initiatiefnemers. Dit laat zien hoeveel kracht er in de groep zelf aanwezig is. Verder werd er inspiratie opgedaan om op te broeden en leek iemand het goed om net zo’n dag te organiseren voor zijn eigen team!
Ter ontspanning is er een wandeling gemaakt in de prachtige omgeving van Doorn en na afloop is er heerlijk gegeten. We kijken terug op alweer de derde succesvolle leiderschapsdag vol nieuwe inzichten en ontmoetingen.
‘Daag je gemeente uit’ is een meerdaagse training waarin acht bewonersbedrijven leren over de werking van de gemeente, het uitdaagrecht, het maken van een aantrekkelijke pitch en het binnenhalen van opdrachten. We delen de belangrijkste tips en waardevolle kennis zodat ook jij aan de slag kunt met het uitdagen van je eigen gemeente.
Hoe werkt een gemeente?
Elke gemeente heeft zijn eigen structuur en werkt volgens eigen afspraken. Toch zijn er ook veel overeenkomsten. De gemeenteraad neemt besluiten over uit te voeren beleid. De ambtenaren bereiden de voorstellen voor en het college van burgemeester en wethouders zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid dat de gemeenteraad heeft vastgesteld. Voor bewonersinitiatieven is het goed om op al deze niveaus een ingang te hebben en op de radar te staan. We maakten al eerder een mooi overzicht over de verschillende lagen in de organisatie van de gemeente. Deze kennis is voor bewonersbedrijven onmisbaar als je wilt proberen om opdrachten binnen te halen.
Het right to challenge of het recht om uit te dagen, geeft een bewonersinitiatief de mogelijkheid om diensten van de gemeente over te nemen. Het right to challenge is een interessante manier om opdrachten van de gemeente uit te voeren. Zeker als je ziet dat jullie dat beter of goedkoper kunnen.
Denk aan het onderhouden van openbaar groen, diensten in zorg en welzijn, de bibliotheekdienst of werkgelegenheid. Dat zijn diensten waar mensen in wijken en buurten zich zorgen om maken en waar bewonersinitiatieven aan bij willen dragen. Over het Right to Challenge schreven we ook een artikel met uitleg en tips om aan de slag te gaan.
Zoek een medestander binnen de gemeente. Dit helpt om verder de organisatie in te komen.
Kom erachter wat de behoeftes vanuit de gemeente zijn, weet wat jouw meerwaarde is en wat je te bieden hebt en speel daarop in.
Weet welk beleid actueel is. Op de website vind je in het gedeelte over de gemeenteraad de agenda’s van de vergaderingen. Zo weet je waar over gesproken wordt.
Je kunt de gemeenteraad als breekijzer gebruiken als je er niet uitkomt met een wethouder of uitvoerende afdeling. Toch bereik je vaak het meest als je in gesprek blijft met alle partijen. Heb dus geduld, hoe moeilijk dat soms ook is.
Je kunt de gemeenteraad ook gebruiken als eerste aanspreekpunt en eens verkennen hoe jouw initiatief zich verhoud tot de plannen en ideeën van de gemeente. Kan je een aanknopingspunt voor samenwerking vinden?
Het volgende artikel in deze reeks gaat over het maken van een goede pitch. Geïnteresseerd om een keer een training over de gemeente of een ander onderwerp te volgen? Kijk hier voor ons huidige aanbod.
Het bewonersbedrijf: een buurtinitiatief wat zichzelf draaiende houdt met een gezond verdienmodel. In Nederland zien we er steeds meer, in vrijwel iedere hoek van het land. En, deze bewonersbedrijven maken positieve impact op hun buurt. Bij uitstek een goede partner voor de gemeente dus. Of gemeenten inspelen op deze groeiende beweging aan bewonersbedrijven, zochten we uit. We bekeken de collegeakkoorden van de 44 grootste gemeenten in Nederland.
Ondersteunen van bestaand initiatief
Om te beginnen: in alle collegeakkoorden zien we de woorden ‘bewonersinitiatief’ of ‘inwonersinitiatief’ terugkomen. Gemeenten zien dat bewoners op eigen initiatief vraagstukken oplossen in hun buurt, dwars door beleidsdomeinen heen. Zo combineren ze bijvoorbeeld het groenonderhoud met het bieden van werk aan bewoners die aan de kant staan.
In dat licht is het niet verrassend dat veel akkoorden hier woorden aan wijden, zoals gemeente Arnhem: ‘We gaan meer vanuit het perspectief van inwoners werken en minder vanuit de wijze waarop onze ambtelijke organisatie is georganiseerd.’ of gemeente Emmen, die stelt dat: ‘Onze ambtenaren stellen zich uitnodigend op naar initiatiefnemers, zien het initiatief als mooie kans, spreken af op locatie en kijken met een brede blik naar hun plannen vanuit de houding: ‘Ja tenzij…’ Ambtenaren adviseren vanuit een integrale en multidisciplinaire afweging over een initiatief. Zij toetsen initiatieven op hoofdlijnen waar het kan en op details waar het moet.’
Waar bewonersinitiatieven veel aandacht krijgen in de akkoorden, geldt dat voor het nieuwere begrip ‘bewonersbedrijf’ veel minder. We vinden er een paar, waaronder in het Alkmaarse akkoord: ‘We evalueren het beleid om van wijkcentra, buurthuizen en dorpshuizen ‘bewoners-ondernemingen’ te maken. We kijken wat er nodig is om deze voorzieningen voor wijkbewoners in de toekomst op peil te houden en hoe we wijkcentra multifunctioneel kunnen maken door er bijvoorbeeld ook zorgaanbieders als buurtzorg, fysiotherapeuten of diëtisten in te huisvesten, of een kleine bibliotheek.’
Aanjagen van meer moois
Aansluiten bij plannen van initiatiefnemers: het is een manier om bewoners verder te helpen. Andere aanpakken die meer het buurtleven meer aanjagen bestaan ook, bijvoorbeeld met het uitdaagrecht.
Het uitdaagrecht — ook wel Right to Challenge genoemd — is een aanpak waarbij bewoners hun gemeente kunnen uitdagen om gemeentelijke taken (en het budget dat daarbij hoort) over te nemen. In onze analyse zien we dat één op de vier gemeenten het uitdaagrecht opneemt in haar coalitieakkoord. Zo schrijven ze in Alphen aan den Rijn: ‘Via het uitdaagrecht (Right to Challenge) kunnen inwoners individueel of als groep bij de gemeente een alternatief voorstel indienen voor bijvoorbeeld de uitvoering van een collectieve voorziening in het kader van de Wmo of het onderhoud van een park, sportveld of andere maatschappelijke voorziening. Het doel hiervan is om inwoners de rol van samenwerkingspartner te geven, waarmee inwoners dus meer zeggenschap over hun eigen leefomgeving krijgen.’
Manieren om bewonersbedrijven aan te jagen en te ondersteunen komen we ook tegen, zoals in Groningen, Leeuwarden en Arnhem. Zo start wijkbedrijf Bilgaard samen met Dreamfabryk en de gemeente Leeuwarden met resultaatfinanciering. Dit betekent dat de uitvoerders worden uitbetaald als bewoners zelf vinden dat ze stappen hebben gezet op hun eigen doelen. De bedoeling is dat geld hiermee effectiever en duurzamer besteed wordt.
Vastgoed als strategisch middel
Ontmoetingsplekken zijn cruciaal, zo onderschrijven 26 van de 44 gemeenten. Daar is alleen wel vastgoed voor nodig, en de toegang voor initiatieven is daarbij niet vanzelfsprekend. Afgelopen decennia werd maatschappelijk vastgoed steeds vaker afgestoten en verkocht tegen marktprijs. Niet onbekend is ook de toenemende waarde van vastgoed die gemeenten doorrekenen in hogere huurprijzen. Organisaties die de huur of de aankoop niet kunnen betalen en plekken, verdwijnen daardoor uit de buurt.
Over vastgoed en het strategisch inzetten voor ontmoetingsplekken zien we niet veel terug in de akkoorden. Arnhem, Haarlem en Utrecht vormen een uitzondering hierop. Zo valt te lezen in het Utrechtse akkoord: ‘Verkoop van maatschappelijk vastgoed doen we niet meer, tenzij het bijdraagt aan in dezelfde wijk creëren van maatschappelijk vastgoed. Hierbij vinden we het belangrijk om bewoners(organisaties) daadwerkelijk een gelijk speelveld te geven ten opzichte van commerciële partijen. Bij verkoop gunnen we niet op de hoogst geboden prijs alleen, maar kijken we ook naar de grootste maatschappelijke meerwaarde.’
Eerder initieerden elf partijen al de oprichting van een fonds dat de toegang tot vastgoed voor bewonersbedrijven eenvoudiger moet maken. De intentieverklaring hiervoor werd getekend in Het Wijkpaleis: een Rotterdams toonbeeld van hoe groot bewonersbedrijven in Nederland al kunnen worden. De overheid ontbreekt nog in deze coalitie.
De opmars verdient een plek
Er is al veel aandacht voor bewonersinitiatieven te bespeuren in het merendeel van de akkoorden. Bewonersbedrijven hebben daar in de meeste gevallen nog geen plek in. Zonde, want de opmars van bewonersbedrijven betekent al veel voor buurten. Alleen om die reden zouden bewonersbedrijven een plek verdienen in ieder coalitieakkoord. Iedere buurt gunnen we tenslotte meer leefbaarheid.
Met het landelijke programma Ondernemen met je Buurt ondersteunen we de komende twee jaar initiatiefnemers en ambtenaren bij het starten of samenwerken met een bewonersbedrijf. Het project wordt uitgevoerd door LSA Bewoners en Social Enterprise NL en is mogelijk gemaakt door de Postcode Loterij. Kijk hier voor ons huidige aanbod aan trainingen.
Benieuwd hoe je dit als gemeente een plek kunt geven in jouw beleid? We denken graag met je mee!
Broedmachine, DE plek waar creatieve en startende ondernemers terecht kunnen in Beverwijk. Na maanden van workshops, challenge gesprekken en 1-op-1 begeleiding schreven zij een helder bedrijfsplan en zette Annabel een stevige pitch neer. Hiermee wonnen zij de juryprijs van 25 adviesuren van Pitchen voor Impact!
Broedmachine
Broedmachine is een plek om te maken en te experimenteren. Met flexwerkplekken, werkplaatsen en oefenruimtes is het de ideale plek voor kennisdeling, verbinding, innovatie, techniek en cultureel ondernemerschap. De vereniging biedt een plek voor creatieve ondernemers, maar veel activiteiten komen ook ten dienste van de buurt. Inkomsten worden gegenereerd doormiddel van verhuur, lidmaatschap en creatieve activiteiten. De gewonnen adviesuren willen ze inzetten voor verduurzaming. Met een natuur inclusief ontwerp willen ze de gevel en het dak inpakken om vervolgens een duurzaam en innovatief verwarmingssysteem installeren. Daarnaast staan er plannen om het gebouw te kopen. Hier komen veel praktische en juridische overwegingen bij kijken waar de adviesuren ook goed gebruikt kunnen worden!
Copyright: John Voermans
Publieksprijs
Naast de juryprijs is ook een publieksprijs uitgereikt. Het Bollenpandje uit Rotterdam overtuigde het publiek en won zodoende 1000 euro! Het Bollenpandje is in de eerste plaats een buurtkamer voor en van de wijk. Iedereen is vrij om naar binnen te lopen. Ze werken op basis van community building en er is veel draagvlak vanuit de wijk. Ze werken onder andere met fondsen en subsidies vanuit gemeenten en eigen verdiensten vanuit de verhuur van fysieke ruimtes aan andere instanties en cateringservice die wordt aangeboden vanuit hun kookcollectief. Het pand is hard toe aan herinrichting en reparaties. Het is zaak om te onderzoeken wat hiervoor nodig is en het liefst doen ze dit circulair.
Copyright: John Voermans
Pitchen voor Impact
Voor het achtste jaar op rij organiseerden we het trainingsprogramma Pitchen voor Impact. Ditmaal was het een samenwerking tussen Ondernemen met je Buurt en KNHM foundation. In november 2022 startten vijf ondernemende bewonersinitiatieven met een serie workshops. Dit leidde tot een stevig bedrijfsplan en ze werden klaargestoomd voor een eindpitch. In KINO in Rotterdam vertelden de initiatieven uiteindelijk één voor één waarom zij de 25 adviesuren en 1000 euro het hardst nodig hadden aan het publiek en de juryleden van het VSB fonds, Stichting DOEN,Oranjefonds, FNO en KNHM foundation. In hun pitch maakten zij ondertussen duidelijk waarom hun initiatief impact maakt op de wijk. Bekijk hier alle deelnemers.
Over de samenwerking tussen bewonersbedrijven en lokale overheden
Een groep bevlogen beleidsmakers en een aantal initiatiefnemers van bewonersbedrijven kwam op 24 januari bij elkaar in de Heesterveld Creative Community, een culturele broedplaats in de H-buurt in Amsterdam Zuidoost. Het rijke kleurenpalet van de gebouwen rond de Heesterveld Community bleek symbolisch, want met elkaar creëerden we een rijk palet aan instrumenten waarmee lokale overheid en bewonersbedrijf elkaar kunnen versterken in het bouwen aan krachtige gemeenschappen. We delen een aantal inzichten.
Waarde in de wijk
Community Wealth Building staat voor een economie waarin geld dat in een bepaald gebied is verdiend, zoveel mogelijk terugvloeit naar dat gebied en haar bewoners. Waarde in de wijk behouden dus. Die aanpak komt terug in het Masterplan Zuidoost. Amsterdam Zuidoost kent een traditie van veel bewonerskracht, maar ook veel afhankelijkheid subsidies van de gemeente.
Bovendien kenmerkt de wijk zich door een enorm contrast tussen de bewoners en de commerciële partijen rond de ArenA. Met het Masterplan worden lange termijn consortia gebouwd waarin die partijen juist mét elkaar aan tafel gaan. Het samen bouwen aan een ondersteuningsinfrastructuur die aansluit op de behoeften van ondernemers is key. Er zijn al eindeloos veel loketten, inloopspreekuren en kennis beschikbaar, maar daar wordt weinig gebruik van gemaakt door de ondernemers.
De vraag is dus: hoe richten we die infrastructuur zo in dat je de doelgroep wel bediend? En de vraag die eronder ligt: wat zijn de behoeften van ondernemers en hoe bouw je op basis van die behoeften de juiste ondersteuningsstructuur? Die vraag is niet alleen van toepassing op Amsterdam Zuidoost, maar speelt ook op andere plekken in het land.
De Blauwe Wijkeconomie
Het creëren van waarde in de wijk en die waarde behouden in de wijk, zien we ook terug bij de Blauwe Wijkeconomie. Dit initiatief is gericht op het versterken van de lokale Arnhemse economie met circulair, inclusief en bottom-up ondernemerschap. Wat als rode draad door dit succesvoorbeeld loopt, is de slimme verbinding tussen de lokale sociale ondernemingen.
Ben je niet zo handig en kan je wat hulp gebruiken, krijg dan tips op het Buurtklusbedrijf. Wel groene vingers, doe dan mee met het buurtgroenbedrijf. En zo is er stapsgewijs een heel netwerk van ondernemingen ontstaan die met elkaar zorgen voor een circulaire, inclusieve wijk. En de waarde blijft in die wijk en vloeit niet weg naar derden buiten de wijk.
Duurzame financiering
Hoe kan je publieke middelen inzetten voor een niet publieke organisatie? Een vraag die veel is gesteld aan gesprekstafels waar het gaat over de samenwerking tussen overheden en bewonersbedrijven. In Leeuwarden-Oost is recent een proef gestart met resultaatfinanciering. Dat is een manier van financieren waarbij aanbieders van diensten achteraf betaald krijgen voor het behaalde resultaat in plaats van vooraf op basis van de activiteiten.
Binnen de proef bouwt de gemeente Leeuwarden bewust experimenteerruimte in om bewonersbedrijven extra te financieren voor behaalde resultaten. Bijvoorbeeld als ze bijdragen aan een schone buurt of mensen begeleiden in het terugkomen in een werkritme, waarna ze kunnen doorstromen naar een andere baan. De resultaten waarvoor het bewonersbedrijf financiering krijgt, worden samen met het initiatief en de bewoners opgesteld, waarmee ze een gezamenlijk doel creëren. Een mooie manier om de continuïteit van het bedrijf te borgen.
Een andere manier om als bewonersbedrijf gebruik te maken van (semi)publieke financieringsstromen is door mee te doen in inkoop- of aanbestedingstrajecten. Dit zijn vaak langlopende trajecten en opdrachtgevers werken graag met vaste leveranciers. Als bewonersbedrijf dus best lastig tussen te komen.
Een manier om dit te doorbreken is aanbestedende diensten in de vraag mee te geven hoe zij op de lange termijn een samenwerking met een bewonersbedrijf inbouwen. Daarmee kan een bewonersbedrijf niet morgen meedoen in een aanbesteding, maar worden deze financieringsstomen op den en duur wel toegankelijker.
Recht om uit te dagen
Tot slot is er het Right to Challenge: een instrument dat iedere gemeente naar eigen inzicht mag toepassen. De basis hiervan is dat bewonersinitiatieven de gemeente kunnen uitdagen een taak en het daarbij behorende budget over te nemen. In Deventer zorgde dit instrument voor de start van een Stichting Tevreden Spelen. De Stichting nam destijds het beheer van zo’n 90 speelplekken in de stad over en faciliteert nog dagelijks bewoners die zich willen inzetten voor de eigen fysieke omgeving. Meer informatie over het Right to Challenge vind je hier.
Allerlei krachten
We hebben het gehad over denkkracht, doe-kracht, buurtkracht, gemeenschapskracht, tegenkracht. En misschien komt het wel allemaal terug in de kracht van samen. Want uiteindelijk zit de grootste waarde van zo’n middag in het gevoel van allemaal hetzelfde voor ogen hebben en daar keihard voor werken. Samen op naar krachtige dorpen, buurten en wijken!
Meer inspiratieover bewonersbedrijven
Wil je meer inspiratie? Lees dan deze prikkelende beschouwing van onderzoeker Maurice Specht die hij schreef naar aanleiding van een eerdere bijeenkomst met beleidsmakers.
Nieuwe bijeenkomst bewonersbedrijven
Deze bijeenkomst staat niet op zichzelf. Binnen het driejarige programma Ondernemen met je Buurt brengen we meerdere keren beleidsmakers bijeen om samen te praten, denken en discussiëren over de samenwerking tussen bewonersbedrijven en lokale overheden in het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken. Kijk hier voor ons volledige aanbod aan trainingen.
Ben je beleidsmaker en wil je voor die tijd het gesprek aan gaan, stuur dan een mail naar info@ondernemenmetjebuurt.nl en dan belt een van de teamleden je terug.
